สังขารเปรียบได้กับ "ระลอกน้ำ" : หลวงปู่ฝั้น อาจาโร

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๒๙  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๒๑ ขุททกนิกาย มหานิทเทส อนึ่ง นรชนบังคับจิตให้กลับจากสังขารธาตุอันเป็นไปในไตรภูมิทั้งปวง น้อมจิตเข้าไปในอมตธาตุว่าธรรมชาติใด คือ ความสงบแห่งสัง

“ฌาน” โดยตัวมันเองยังไม่ใช่ที่สุดของการหลุดพ้น แต่ถ้าใช้ฌานร่วมกับปัญญาในการพิจารณา “รูป-นาม” ตามความเป็นจริง ก็สามารถนำไปสู่ นิพพานและความสิ้นอาสวะ ได้ ดังพระพุทธเจ้า ทรงตรัสไ

“ดูกรอานนท์ ภิกษุบรรลุ อากาสานัญจายตนฌาน ด้วยบริกรรมว่า อากาศไม่มีที่สุด” ดูกรอานนท์ → พระพุทธเจ้าตรัสเรียกพระอานนท์ เพื่ออธิบายธรรม ภิกษุบรรลุ อากาสานัญจายตนฌาน → ภิกษุเข้าสม

เห็นสังขารคือเห็นการเริ่มต้นของสายปฏิจสมุปบาท การปรุงแต่ง ดังนั้นการจะให้จิตหลุดพ้น ต้องผ่านการเห็น“สังขาร“ ไม่ผ่านการเห็นสังขาร จะอาศัยแต่การดับ จะไม่รู้ว่า ”อะไรที่มันดับ“

" .. เดี๋ยวนี้คนทั้งหลายว่าแท้วิปัสสนา ๆ ได้ แต่ว่าไม่รู้จักว่า วิปัสสนามันเป็นยังไง นี่ "สมถะเป็นบาทของวิปัสสนา" คือเมื่อจิตสงบแล้ว มาเห็นที่เกิดแห่งสังขาร แล้วก็เห็นที่ดับแห่งสังขา