พระพุทธเจ้ามีหลักในการสอนให้เกิดปัญญา โดยเริ่มจากให้ฟังหรืออ่านให้มาก แล้วนำเอาสิ่งที่ได้ฟังหรืออ่านมานั้นมาคิดวิเคราะห์หาเหตุหาผลที่เชื่อมโยงกันอย่างสมเหตุสมผล ให้เกิดเป็นความเข้าใจอย่างแจ่มแจ้ง แต่ถ้าไม่เข้าใจก็แสดงว่าสิ่งที่ได้ฟังหรืออ่านมานั้นไม่ทำให้เกิดปัญญาจริง เพียงแค่ทำให้เกิดความเชื่อที่งมงายเท่านั้น
เมื่อเข้าใจแล้วก็ยังต้องเอาความเข้าใจนั้นมาทดลองปฏิบัติหรือพิสูจน์ว่าความเข้าใจนั้นถูกต้องตรงตามความเป็นจริงหรือไม่ ถ้าทดลองแล้วพบว่าไม่เกิดผลตามความเป็นจริง ก็ให้ละทิ้งไป แต่ถ้าทดลองปฏิบัติแล้วพบว่าเป็นความจริง จึงค่อยปลงใจเชื่อ และรับเอามาปฏิบัติให้ยิ่งๆขึ้นต่อไป
การคิดนั้น ถ้าคิดตามความเชื่อ มันก็ย่อมจะไม่มีเหตุผล และไม่สอนให้พิสูจน์หรือแม้จะสอนให้พิสูจน์ก็เป็นเรื่องที่สุดวิสัยที่คนธรรมดาจะทำได้ ดังนั้นความเชื่อจึงกลัวเหตุผลและการพิสูจน์ ซึ่งเรียกได้ว่า ความเชื่อนั้นเป็นเผด็จการทางความคิด ที่ปิดกั้นปัญญา ทำให้ไม่มีอิสระหรือเสรีภาพในการคิด
การคิดที่จะทำให้เกิดปัญญาได้นั้น จะต้องคิดด้วยเหตุด้วยผล คิดอย่างเป็นระเบียบ โดยมีความมาจริงรองรับเหตุผลที่คิดนั้นด้วย ไม่ใช่คิดอย่างลอยๆโดยไม่มีความจริงมารองรับ ซึ่งการคิดนั้นก็ต้องรู้จักคิดแยะแยะให้เป็นกลุ่มหรือจำพวก และรู้จักสรุปให้เป็นหมวดหมู่ รวมทั้งรู้จักคิดในทางตรงกันข้าม และรู้จักการใช้จินตนาการในการคิดอีกด้วย เป็นต้น
สาเหตุที่ชาวพุทธในปัจจุบันคิดไม่เป็น เพราะถูกคำสอนที่ปลอมปน มาเปลี่ยนการรู้จักคิดด้วยเหตุผล ให้กลายเป็นแค่เรื่องความเชื่อแทน จนกลายเป็นคนคิดไม่เป็น เอาแต่เชื่อมั่นเพียงอย่างเดียว อย่างเช่นที่กำลังเป็นอยู่ในปัจจุบัน พอมีคนมาสอนให้รู้จักคิด จึงไม่ยอมรับ ซ้ำยังต่อต้านกันอย่างจริงจังเพื่อปกป้องความเชื่อเอาไว้ เพราะพิษร้ายของความเชื่อมันได้ครบงำสติปัญญาเอาไว้ทำให้ไม่ยอมรับการคิด จึงทำให้ถูกมองจากคนอื่นว่าชาวพุทธมีแต่เรื่องงมงายอยู่เต็มไปหมด นี่เองที่ทำให้ไม่ค่อยมีชาวต่างชาติสนใจมาศึกษาพุทธศาสนากันอย่างจริงจัง
สาเหตุที่ชาวพุทธในปัจจุบันคิดไม่เป็น
เมื่อเข้าใจแล้วก็ยังต้องเอาความเข้าใจนั้นมาทดลองปฏิบัติหรือพิสูจน์ว่าความเข้าใจนั้นถูกต้องตรงตามความเป็นจริงหรือไม่ ถ้าทดลองแล้วพบว่าไม่เกิดผลตามความเป็นจริง ก็ให้ละทิ้งไป แต่ถ้าทดลองปฏิบัติแล้วพบว่าเป็นความจริง จึงค่อยปลงใจเชื่อ และรับเอามาปฏิบัติให้ยิ่งๆขึ้นต่อไป
การคิดนั้น ถ้าคิดตามความเชื่อ มันก็ย่อมจะไม่มีเหตุผล และไม่สอนให้พิสูจน์หรือแม้จะสอนให้พิสูจน์ก็เป็นเรื่องที่สุดวิสัยที่คนธรรมดาจะทำได้ ดังนั้นความเชื่อจึงกลัวเหตุผลและการพิสูจน์ ซึ่งเรียกได้ว่า ความเชื่อนั้นเป็นเผด็จการทางความคิด ที่ปิดกั้นปัญญา ทำให้ไม่มีอิสระหรือเสรีภาพในการคิด
การคิดที่จะทำให้เกิดปัญญาได้นั้น จะต้องคิดด้วยเหตุด้วยผล คิดอย่างเป็นระเบียบ โดยมีความมาจริงรองรับเหตุผลที่คิดนั้นด้วย ไม่ใช่คิดอย่างลอยๆโดยไม่มีความจริงมารองรับ ซึ่งการคิดนั้นก็ต้องรู้จักคิดแยะแยะให้เป็นกลุ่มหรือจำพวก และรู้จักสรุปให้เป็นหมวดหมู่ รวมทั้งรู้จักคิดในทางตรงกันข้าม และรู้จักการใช้จินตนาการในการคิดอีกด้วย เป็นต้น
สาเหตุที่ชาวพุทธในปัจจุบันคิดไม่เป็น เพราะถูกคำสอนที่ปลอมปน มาเปลี่ยนการรู้จักคิดด้วยเหตุผล ให้กลายเป็นแค่เรื่องความเชื่อแทน จนกลายเป็นคนคิดไม่เป็น เอาแต่เชื่อมั่นเพียงอย่างเดียว อย่างเช่นที่กำลังเป็นอยู่ในปัจจุบัน พอมีคนมาสอนให้รู้จักคิด จึงไม่ยอมรับ ซ้ำยังต่อต้านกันอย่างจริงจังเพื่อปกป้องความเชื่อเอาไว้ เพราะพิษร้ายของความเชื่อมันได้ครบงำสติปัญญาเอาไว้ทำให้ไม่ยอมรับการคิด จึงทำให้ถูกมองจากคนอื่นว่าชาวพุทธมีแต่เรื่องงมงายอยู่เต็มไปหมด นี่เองที่ทำให้ไม่ค่อยมีชาวต่างชาติสนใจมาศึกษาพุทธศาสนากันอย่างจริงจัง