ความจริงอันประเสริฐ เรื่องทุกข์
แม้ความเกิด ก็เป็นทุกข์,
แม้ความแก่ ก็เป็นทุกข์,
แม้ความตาย ก็เป็นทุกข์,
แม้ ความแห้ใจ ความคร่ำครวญ ความลำบากทางกาย
ความลำบากทางใจ ความคับแค้น ทั้งหลาย ก็เป็นทุกข์,
การประสบกับสิ่งไม่เป็นที่รัก เป็นทุกข์,
ความพลัดพรากจากสิ่งเป็นที่รัก เป็นทุกข์,
ปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่ได้สิ่งนั้น ก็เป็นทุกข์
กลัวสิ่งใดสิ่งนั้น เป็นทุกข์
ไม่รู้ตามความจริง (ของโลก) เป็นทุกข์
กล่าวโดยย่อ การยึดมั่น ขันธ์ ๕ คือ
รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ.
ทั้งหลายเป็นทุกข์.
ความเป็นทุกข์ มีสามลักษณะคือ
- ความเป็นทุกข์ เพราะมีลักษณะทนได้ยาก,
- ความเป็นทุกข์ เพราะมีลักษณะเป็นของปรุงแต่ง และปรุงแต่งสิ่งอื่นพร้อมกันไปในตัว,
- ความเป็นทุกข์ เพราะมีลักษณะแห่งความแปรปรวน เป็นไปต่าง ๆ.
เหล่านี้แล คือ ความเป็นทุกข์สามลักษณะ. ความทุกข์ของเทวดาและมนุษย์ตามธรรมชาติ
ความจริงอันประเสริฐ เรื่องแดนเกิดของความทุกข์
คือตัณหา(ความทะยานอยาก) อันเป็นเครื่องทำให้มีการเกิดอีก อันประกอบอยู่ด้วย
ความกำหนัด(ความยินดีในกามคุณ) ด้วยอำนาจความเพลิน อันเป็นเครื่องให้เพลิดเพลินอย่างยิ่งในอารมณ์ นั้น ๆ, ได้แก่
- กามตัณหา(ความอยากทางกาย) ความทะยานอยากได้อารมณ์อันน่ารักใคร่
กามคุณ(กามราคะ) คือ ความต้องการทางประสาททั้งห้าคือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย
- ภวตัณหา(ความอยากทางจิต) ความทะยานอยากในภพ อยากมีอยากเป็นนั่นเป็นนี่
- วิภวตัณหา(ความไม่อยากให้เกิดขึ้นทางจิต)
ความทะยานอยากในวิภพ(ไม่มีภพ) ความเห็นว่าขาดสูญ
ความจริงอันประเสริฐเรื่องความดับไม่เหลือของความทุกข์
ความดับสนิทเพราะจางไปโดยไม่มีเหลือของตัณหานั้นนั่นเอง คือ
ความสละทิ้ง ความสลัดคืน ความปล่อย ความทำไม่ให้มีที่อาศัย ซึ่งตัณหานั้น.
ทุกข์
แม้ความเกิด ก็เป็นทุกข์,
แม้ความแก่ ก็เป็นทุกข์,
แม้ความตาย ก็เป็นทุกข์,
แม้ ความแห้ใจ ความคร่ำครวญ ความลำบากทางกาย
ความลำบากทางใจ ความคับแค้น ทั้งหลาย ก็เป็นทุกข์,
การประสบกับสิ่งไม่เป็นที่รัก เป็นทุกข์,
ความพลัดพรากจากสิ่งเป็นที่รัก เป็นทุกข์,
ปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่ได้สิ่งนั้น ก็เป็นทุกข์
กลัวสิ่งใดสิ่งนั้น เป็นทุกข์
ไม่รู้ตามความจริง (ของโลก) เป็นทุกข์
กล่าวโดยย่อ การยึดมั่น ขันธ์ ๕ คือ
รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ.
ทั้งหลายเป็นทุกข์.
ความเป็นทุกข์ มีสามลักษณะคือ
- ความเป็นทุกข์ เพราะมีลักษณะทนได้ยาก,
- ความเป็นทุกข์ เพราะมีลักษณะเป็นของปรุงแต่ง และปรุงแต่งสิ่งอื่นพร้อมกันไปในตัว,
- ความเป็นทุกข์ เพราะมีลักษณะแห่งความแปรปรวน เป็นไปต่าง ๆ.
เหล่านี้แล คือ ความเป็นทุกข์สามลักษณะ. ความทุกข์ของเทวดาและมนุษย์ตามธรรมชาติ
ความจริงอันประเสริฐ เรื่องแดนเกิดของความทุกข์
คือตัณหา(ความทะยานอยาก) อันเป็นเครื่องทำให้มีการเกิดอีก อันประกอบอยู่ด้วย
ความกำหนัด(ความยินดีในกามคุณ) ด้วยอำนาจความเพลิน อันเป็นเครื่องให้เพลิดเพลินอย่างยิ่งในอารมณ์ นั้น ๆ, ได้แก่
- กามตัณหา(ความอยากทางกาย) ความทะยานอยากได้อารมณ์อันน่ารักใคร่
กามคุณ(กามราคะ) คือ ความต้องการทางประสาททั้งห้าคือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย
- ภวตัณหา(ความอยากทางจิต) ความทะยานอยากในภพ อยากมีอยากเป็นนั่นเป็นนี่
- วิภวตัณหา(ความไม่อยากให้เกิดขึ้นทางจิต)
ความทะยานอยากในวิภพ(ไม่มีภพ) ความเห็นว่าขาดสูญ
ความจริงอันประเสริฐเรื่องความดับไม่เหลือของความทุกข์
ความดับสนิทเพราะจางไปโดยไม่มีเหลือของตัณหานั้นนั่นเอง คือ
ความสละทิ้ง ความสลัดคืน ความปล่อย ความทำไม่ให้มีที่อาศัย ซึ่งตัณหานั้น.