ในช่วงศึกอลองพญา เจ้าตากและ ร.1 อยู่ที่ไหนครับ

พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับปลีกหมายเลข ๒/ก๑๐๑ มีพระราชประวัติของพระเจ้ากรุงธนบุรีเพิ่มขึ้นมากกว่าฉบับอื่นๆ แต่ส่วนใหญ่แล้วเขียนในเชิงลบจึงสันนิษฐานว่าน่าจะเขียนโดยศัตรูการเมืองของพระเจ้ากรุงธนบุรี ซึ่งก็มีกล่าวถึงพระราชประวัติในช่วงศึกอลองพญาอยู่ครับ

สรุปคร่าวๆคือ เดิมพระเจ้ากรุงธนบุรีเป็นลูกจีนจากคลองสวนพลู ขึ้นไปค้าขายในแถบเมืองตากบ่อยๆ(สอดคล้องกับความแทรกในสมุดไทยดำหมายเลข ๒/ไฆ ที่ว่า 'เดิมชื่อจีนเจ้ง ซึ่งเป็นพ่อค้าเกวียน มีความชอบในแผ่นดิน ได้ไปเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินอยู่ ณ เมืองตาก') พอพระยาตากตายก็ตัดผมเป็นไทย แล้วมาวิ่งเต้นกับขุนนางอยุธยาจนได้เป็นพระยาตากแทน พอได้เป็นเจ้าเมืองก็ให้ตั้งบ่อน กดขี่ข่มเหงราษฎร ไม่เกรงกลัวใคร กรมการเมืองตากเลยฟ้องร้องไปที่อยุทธยา พระเจ้าเอกทัศส่งขุนรามรณภพเป็นข้าหลวงให้จับพระยาตากไปฆ่า แต่พระยาตากกลับฆ่าข้าหลวงตาย กรมการก็ฟ้องร้องลงมาอีก แต่ติดศึกพระเจ้าอลองพญาเลยทำอะไรไม่ได้

พิจารณาแล้ว การฆ่าข้าหลวงที่พระเจ้าแผ่นดินส่งไปไม่ต่างอะไรจากกบฏเลย ทางอยุทธยาไม่น่าจะนิ่งนอนใจอยู่ได้ พอพม่าถอนทัพกลับไปก็น่าจะจัดการได้ เรื่องนี้คิดว่าไม่น่าจะเกิดขึ้นจริงครับ  แต่ถ้าอิงตามพงศาวดารฉบับนี้ก็คือช่วงศึกพระเจ้าอลองพญา พระเจ้ากรุงธนบุรีอยู่ที่เมืองตากครับ



ส่วนรัชกาลที่ ๑ ตามเอกสารปฐมวงศ์ที่เป็นพระราชนิพนธ์ของรัชกาลที่ ๔ ระบุว่า
"พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกนั้นเสด็จออกไปตั้งนิเวศสถานในภานิรุทธยายานประเทศสวนนอก ในแขวงเมืองสมุทรสาครแลเมืองราชบุรีต่อกัน  ได้มีการอาวาหวิวาหมงคลกับกรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์"

"พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกนั้น  เมื่อครั้งกรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยาหาได้ทำราชการในหลวงไม่  เพราะเสด็จไปอยู่กับสมเด็จพระอมรินทรามาตย์ ณ ตำบลอัมพวา  โดยนัยที่กล่าวมาแล้วแต่หลัง  เป็นแต่เข้าแอบอิงอาศัยมีสังกัดอยู่ในพระองค์เจ้าอาทิตย์*  ซึ่งเป็นพระเจ้าหลานเธอในพระบาทสมเด็จพระบรมธรรมิกราชาธิราช เป็นเอารสของกรมพระราชวังในแผ่นดินนั้น"

และถ้าอ้างอิงจากเอกสารอภินิหารบรรพบุรุษ(สันนิษฐานว่าเป็นเอกสารที่น่าจะแต่งราวๆ ร.๔-๕ มีความพิสดารอยู่มาก แต่มักใช้อ้างอิงเรื่องพระราชประวัติ) กล่าวว่าตอนพระองค์มีพระชนม์ ๒๕ (พ.ศ.๒๓๐๔ หลังศึกพระเจ้าอลองพญา) พระองค์ได้เป็นหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรี (วันเดียวกับที่พระเจ้ากรุงธนบุรีได้เป็นหลวงยกกระบัตรเมืองตาก ออกจะบังเอิญไปหน่อย)

สันนิษฐานว่าในช่วงศึกพระเจ้าอลองพญาพระองค์น่าจะประทับอยู่ในอยุทธยาโดยไม่ได้รับราชการ โดยเป็นแค่ข้าในสังกัดของพระองค์เจ้าอาทิตย์ แล้วพอต่อมาทรงอภิเษกสมรสจึงย้ายไปประทับที่อัมพวาโดยตำแหน่งหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรีอาจจะได้มาภายหลัง หรือไม่ก็อาจจะย้ายไปอยู่ที่ราชบุรีแล้วค่อยสมรสก็ได้ เพราะไม่ได้มีระบุแน่นอนว่าอันไหนเกิดก่อนเกิดหลัง  (เรื่องตำแหน่งหลวงยกกระบัตรมีกล่าวในพงศาวดารแทบทุกฉบับ แต่ขัดกับปฐมวงศ์ที่กล่าวว่าพระองค์ไม่ได้รับราชการ)

ในช่วงศึกอลองพญาทั้งสองพระองค์จึงไม่น่าจะมีบทบาทอะไรครับ พระยาตากก็อยู่ที่เมืองตากซึ่งไม่ใช่เส้นทางเดินทัพของพระเจ้าอลองพญา รัชกาลที่ ๑ ก็ยังไม่น่าจะมีตำแหน่งอะไรนอกจากคอยถวายงานพระองค์เจ้าอาทิตย์ครับ


*พระองค์เจ้าอาทิตย์เป็นลูกเธอของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร เป็นผู้จับเจ้าสามกรมไปสำเร็จโทษชำระแค้นให้พระบิดา ในสมัยพระเจ้าเอกทัศได้ทรงกรมเป็นกรมหมื่นพิทักษ์ภูเบศร์ครับ