☆ บาลีวันละคำ ... มโน ☆

มโนปุพฺพงฺคมา     ธมฺมา

มโนเสฏฺฐา            มโนมยา







เรื่องพระจักขุปาลเถระ

มีปุจฉาว่า “พระธรรมเทศนานี้ว่า
              ‘ธรรมทั้งหลาย มีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นใหญ่
               สำเร็จแล้วด้วยใจ ถ้าบุคคลมีใจร้ายแล้ว พูดอยู่ก็ดี
               ทำอยู่ก็ดี ทุกข์ย่อมไปตามเขา เพราะเหตุนั้น ดุจ
               ล้ออันหมุนไปตามรอยเท้าโค ผู้นำแอกไปอยู่ฉะนั้น,’

               ดังนี้ พระศาสดาตรัสแล้ว ณ ที่ไหน?”
               วิสัชนาว่า “พระองค์ตรัสแล้ว ณ กรุงสาวัตถี.”
               มีปุจฉา (เป็นลำดับไป) ว่า “พระองค์ทรงปรารภใคร?”
               มีวิสัชนาว่า “พระองค์ทรงปรารภพระจักขุปาลเถระ.”

^{ศึกษาอรรถกถาใน ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ยมกวรรคที่ ๑
http://www.84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=11&p=1}




มโน อ่านว่า มะ โน

"มโน" รูปคำเดิมเป็น "มน" (มะ นะ) รากศัพท์มาจาก

(๑) มน (ธาตุ = รู้) + อ ปัจจัย
     : มน + อ = มน แปลตามศัพท์ว่า "ตัวรู้"

(๒) มา (ธาตุ = นับ, กะ, ประมาณ) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน, ลบสระที่สุดธาตุ

      : มา > ม + ยุ > อน : ม + อน = มน แปลตามศัพท์ว่า "สิ่งที่กำหนดนับอารมณ์"

      มโน (มน) หมายถึง ใจ, ความคิด (mind, thought)



คำที่มีคำว่า มโน- เช่น
http://www.84000.org/tipitaka/dic/v_seek.php?text=มโน&detail=on



.