อาเนาะบุหลัน บรรเลงด้วยชีวิตและจิตใจ

กระทู้สนทนา

ดนตรี การเล่นดนตรี จังหวัดปัตตานี กระทรวงวัฒนธรรม

อาเนาะบุหลัน บรรเลงด้วยชีวิตและจิตใจ

สิบปีแห่งความมุ่งมั่นและทุ่มเทของครูประชาบาลคนหนึ่งในชายแดนใต้ เพื่อสานต่อบทเพลงพื้นเมืองอันเป็นเอกลักษณ์ของพื้นถิ่นให้คงอยู่ กับการหว่านเมล็ดพันธุ์ทางดนตรีแก่เยาวชนจนมาเป็น ”อาเนาะบุหลัน ลูกพระจันทร์บรรเลง” จากความตั้งใจของครูตั้ม วชิรพันธ์ ภู่พงศ์ “ผมเล่นในวงบุหลันตานีอยู่ก่อนแล้ว ชื่อของอาเนาะบุหลันก็คือผลผลิตของบุหลันตานี เคยเรียนไวโอลินแล้วไม่ประสบความสำเร็จก็คิดว่าเล่นไม่ได้ เมื่อมาอยู่ในวงบุหลันตานีก็เล่นอย่างอื่น แต่กับไวโอลินเหมือนยังมองไม่เห็น แต่คิดว่าลุงขาเดร์ แวเด็ง เป็นคนธรรมดายังเล่นได้แล้วเราทำไมจะเล่นไม่ได้ ต้องเรียนรู้ ถ้าหลังจากเราไปแล้วใครจะเก็บเพลงเหล่านี้ เราเป็นครูต้องทำ จุดเริ่มต้นคิดทำกับแอคคอร์เดียนเก่าๆ ตอนปี 2548 อยากพิสูจน์ตัวเองกับเป้าหมาย เป็นวงไม่สมบูรณ์แบบ ยืมเครื่องเคาะของวงบุหลันตานีมาซ้อม ทำมาเรื่อยๆ แก้ปัญหามา เริ่มมีปัญหากับวงที่เป็นดนตรีกับการแสดง เพราะมีการแต่งหน้าและค่าเช่าชุด จนปี 2550 ทางทหารอากาศให้งบมาซื้อเครื่องดนตรจำนวนหนึ่ง และได้งบประมาณมาตัดชุด มีทีมครูมาช่วยแต่งหน้า ออกงานบ่อยก็เริ่มมีเงินส่วนหนึ่งให้เด็กเป็นค่าเหนื่อย ที่เหลือเอาไว้กองกลาง ซ่อม ซื้อ ตัดชุด มีครูอีกคนช่วยดูรายรับรายจ่าย” ชั้นบนของอาคารเรียนไม้ โรงเรียนวัดสุวรรณากร ต.บ่อทอง อ.หนองจิก จ.ปัตตานี ที่ครูตั้มสอนวิชาศิลปะและวิชาภาษาอังกฤษ มีสองห้องติดกันที่ครูตั้มใช้เป็นห้องซ้อมและห้องเรียนเพื่อเสียงจะไม่ตีกัน เวลาซ้อมคือเช้า เที่ยง และเย็น ถ้ามีงานก็จะเพิ่มเวลาซ้อมถึง 5 โมงเย็น “เริ่มรับเด็กป.3 เขาเห็นรุ่นพี่เล่นแล้วอยากเล่น จะเห็นความตั้งใจจากการมาเฝ้าดูการซ้อม จะให้เริ่มจากของเคาะที่ง่าย บางคนถูกคัดเลือกด้วยการฝึกซ้อมเช่นให้หนีบไวโอลิน 3 วัน ก็จะรู้ ด้วยความเหนื่อย หนัก ก็จะตัดสินได้ว่าเด็กคนไหนทน เด็กที่เหลือคือเด็กที่รักจริง ไม่แห่ตามเพื่อน ฝึกเด็กแรกๆ ต้องเรียนรู้วิธีสอน รู้ศักยภาพว่าเด็กรับได้ขนาดไหน ปรับวิธีสอนและอารมณ์ตนเอง เด็กเล่นไม่ได้ไม่ใช่ความผิด ต้องปรับตามเขา ไม่สอนด้วยอารมณ์ คนเป็นครูต้องปรับอารมณ์ให้ได้ ดนตรีทำให้ใจเย็น มีสมาธิ ครูไม่จำเป็นต้องเล่นเก่งแต่ต้องเล่นเป็นทุกชิ้น ซึ่งเต็มวงคือ 17-20 คน เวลาไปเล่นไกลๆ ก็คัดไป 10-12 คนเพื่อใช้รถตู้คันเดียวหรือตามงบประมาณที่เขาให้มา” “จะถามเขาว่ามาเล่นดนตรีเพราะอะไร ส่วนใหญ่ตอบว่าเล่นเพราะรัก ในการทำวงดนตรีพื้นเมืองกับเด็ก ๆ ผมจะพยายามปลูกฝังให้พวกเขาระลึกอยู่เสมอว่าเข้ามาเล่นดนตรีเพราะรักที่จะเล่นดนตรีเป็นสำคัญ อย่าเข้ามาเล่นเพราะต้องการเงินทองสิ่งตอบแทน หากเอาเงินเป็นตัวตั้งอาจผิดหวังเพราะแต่ละครั้งอาจจะมีค่าตอบแทนที่ทางเจ้าภาพมอบให้เป็นสินน้ำใจ มากบ้าง น้อยบ้าง หรือบางครั้งก็ไม่มี เพราะเราไม่ได้กำหนดได้ทุกครั้งไปว่าจะได้ค่าตอบแทนมาเท่าไหร่ ในการไปแสดงบางครั้งเราไม่มีเงินค่าตอบแทนด้วยซ้ำไป เพราะบางคนบางหน่วยงานก็เคยช่วยเหลือเกื้อกูลให้ความอนุเคราะห์เด็ก ๆ วงอาเนาะบุหลันมาก่อน เราจึงไปเล่นให้ด้วยใจโดยไม่คิดถึงผลตอบแทน ผมเชื่อมั่นในการปลูกฝังความคิดเหล่านี้ให้กับลูกศิษย์ผมทุก ๆ คน เชื่อมั่นเต็มร้อยว่าลูกศิษย์ทุกคนเล่นดนตรีด้วยใจ เสียแต่ว่าไม่มีโอกาสได้บอกสิ่งเหล่านี้ให้กับคนอยู่รอบข้างเด็กๆ ให้เข้าใจ เมื่อได้เงินมาก็จะสอนให้เขาจัดการเงินของตัวเอง ให้เรียนรู้การอยู่ร่วมกัน เป็นการสอนนอกห้องเรียน” ครูตั้มบอกว่า ดนตรีทำให้เกิดการเรียนรู้กันและกัน กิน นอน ซ้อม เหนื่อยด้วยกัน เกิดความรัก เกื้อกูล ผูกพันกัน ดนตรีให้มากกว่าฝีมือ อาเนาะบุหลันแสดงมาทั่วชายแดนใต้ นครศรีธรรมราช สตูล สงขลา กรุงเทพมหานคร บางงานต้องเตรียมเพลงไปเล่นเป็นพิเศษตามที่เจ้าของงานขอมา ซึ่งครูตั้มบอกว่า บางงานที่ถูกกำหนดเวลาหน้างานก็ต้องปรับตาม ดีที่อาเนาะบุหลันเล่นดนตรีสดทำให้ไม่ยากต่อการปรับตาม หากมีโจทย์มาก่อนก็จะซ้อมกันเต็มที่เพื่อเวลาออกงานจริงจะได้ไม่ผิดคิว สำหรับน้ำใจจากพี่น้องในวงการนี้ ครูตั้มบอกว่ามีการช่วยเหลือมากมาย บางครั้งให้จนเอาไม่ทัน และมีผู้ไม่ประสงค์ออกนามบริจาคเงินและเครื่องดนตรีมาอย่างน่าชื่นใจ หากมีคนอยากสนับสนุนเป็นเงินขอรับเป็นเครื่องดนตรีดีๆ ที่ใช้ขึ้นเวทีแสดงดีกว่าเพราะฝีมือดีบวกกับเครื่องดนตรีดีจะทำให้เด็กมีกำลังใจทำการแสดงได้เต็มร้อย สมาชิกตัวน้อยของอาเนาะบุหลันที่เป็นตัวหลักกำลังจะจบชั้น ป.6 ในปีการศึกษานี้มีจำนวน 6 คน ด.ช.ตะวัน รักมนตรี บอกว่าจะเรียนต่อที่วิทยาลัยนาฎศิลป์พัทลุง ด.ช.ยะยา ลาเตะ เรียนต่อโรงเรียนในชุมชน ส่วนสาวน้อยคนเดียว เซร์มัสเซรีนาร์ บุญมาหล้า เรียนต่อที่ร.ร.เบญจมราชูทิศ ปัตตานี คนอื่นๆ กำลังตัดสินใจ ยะยาบอกว่าดีใจมากที่เล่นดนตรีได้ ได้อยู่กับเพื่อนและทำให้เชื่อมั่นในตัวเองมากขึ้น เช่นเดียวกับ เซร์มัสเซรีนาร์ ที่บอกว่าเล่นดนตรีทำให้มีความมั่นใจในตัวเองเพิ่มขึ้นมาก “เมื่อก่อนจะเป็นคนที่ไม่มั่นใจในตัวเองเลย มาฝึกและเล่นดนตรีทำให้ใจเย็นลงและมั่นใจมากขึ้น เวลาเล่นแล้วรู้สึกเครียดมากคือตอนขึ้นเล่นเวทีของวงมาลีฮวนน่าที่มาเล่นในปัตตานีเพราะขึ้นเล่นไวโอลินคนเดียว เครียดมาก แก้ไขโดยฟังเพลงจำขึ้นใจและทำให้ดีที่สุด อยากเป็นนักไวโอลินมืออาชีพที่ดี” ส่วน ด.ช.ตะวัน รักมนตรี บอกว่า มิตรภาพที่ดีกับเพื่อนและครูได้มาจากการเล่นดนตรี มีทะเลาะกันบ้างตามประสาเด็ก “เราอยู่ร่วมกันทั้งเพื่อนพุทธและมุสลิมโดยไม่มีปัญหา เวลาไปแสดงแล้วต้องทานอาหารก็ทานร้านที่เพื่อนมุสลิมทานได้ พ่อแม่ก็เต็มใจและสนับสนุนให้เล่นดนตรี ครูก็ดูแลพวกเราดีครับ” ครูต้ำบอกว่าพอจบป.6 ทั้งหกคนนี้ออกหมด ต้องเอาคนเล่นไวโอลินมาเพิ่มจากชุดป.5 ซึ่งต้องใช้เวลาสักระยะในการปรับตัวและออกงานจริง และปรับเปลี่ยนไปทุกปีเพราะเด็กจบออกไปทุกปี “มีรุ่นน้องมาแซมเรื่อยๆ ฝีมือมาเป็นเคิร์ฟ อย่างรุ่นนี้เก็บสำเนีบงได้เยอะประมาณ 30 เพลง ภายในเวลาชั้วโมงครึ่งเขาเล่นได้สบาย พอรุ่นนี้จบมีรุ่นน้องขึ้นมาก็ต้องเก็บเกี่ยวประสบการณ์ไปเรื่อยๆ ทำมา 6-7 รุ่น รุ่นแรกเรียนปี 1 มหาวิทยาลัยกันแล้ว เวลาผ่านไปเร็ว มีการเปลี่ยนแปลงและเหนื่อยขึ้นเรื่อยๆ แต่ไม่ยึดติดกับอะไรทำให้คลายเครียด ต้องทำใจรับได้กับทุกสถานการณ์ก็จะมีความสุข ทำปัจจุบันให้ดีที่สุด เต็มกำลังความสามารถ ผลที่ได้จะออกมาดีเอง ผมทำในโรงเรียนเล็กๆ แบบนี้ สอนฟรีโดยให้มาเรียนที่โรงเรียนไม่มีไปสอนพิเศษที่ไหน “เรากำลังหว่านเมล็ดพันธุ์ทางดนตรี หน้าที่คือหว่านลงไป เมื่อตกลงในดินดี ปุ๋ยดี ต่อไปเมื่อเขาจบออกไปอาจมาเป็นครูหรือมาสอนดนตรีก็สบายใจว่าเพลงจะไม่จบ ไม่หายไปจากปัตตานี แต่ถ้าวันนี้ไม่มีอะไรเลย คนเก่าหายไป ผมไม่อยู่ เสียดายมาก อยากให้มีนักดนตรีเยอะๆ หลายๆ วง ช่วยกันทำช่วยกันผลิต ผมจินตนาการไปว่า อยากให้มีวัฒนธรรมสร้างคนอย่างยั่งยืน มีคนมาถ่ายทอดเรื่องราวด้านนี้แก่คนรุ่นหลัง” เป็นสิ่งที่คมีครูตั้มทิ้งท้ายไว้ให้คิด แผ่นดินแห่งนี้ยังมีความงดงามของสรรพเสียงแห่งดนตรีและเพลงพื้นถิ่นที่ไพเราะ อุดมไปด้วยทำนองและความหมายที่สร้างสรค์ ดนตรีช่วยจรรโลงโลกให้น่าพิศมัยมากขึ้นคือความจริง แง่มุมความงามด้วยวิถีแห่งผู้คนคือวิถีแห่งปุถุชนเฉกเช่นในพื้นถิ่นอื่นๆ