คนที่ศึกษาไตรปิฏกเป็นประจำอาจเคยได้ อ่านเกียวกับอาการของจิตตั้งมั่นมาบ้าง ว่าก่อนหน้านั่น ต้องมีปัทสธิ ปิติ สุข
นัยยะเนี่ยเมื่อเอาไปเทียบเคียงหลายๆสูตรคุณจะรู้ได้ว่าพระองค์กำลังอธิบาย อาการของจิตตั้งมั่นหรือปฐมฌานอยู่นั้นเอง
เเละเมื่อเอาไปดูกับตัวเอง ก็จะเห็นอย่างที่บอกไว้ไม่มีผิด อาการของสมาธิจะมีดังนี้
เรารู้ลมหายใจเข้าออก มันจะทำให้เกิดปัทสธิ คือความสงัดของจิตเกิดขึ้น ตรงนี้ให้สังเกตุ ปิติ ก้พอ หากปิติเกิดขึ้น ขนลุกขนพอง
ก้รู้ไว้ว่าจิตนั้นมีการปัทสธิมั้งแล้ว คนที่นั่งสมาธิเริ่มเเรก อาการจะเป็นอย่างนี้ล่ะ จะมีปิติเกิดเเล้วดับ สุขเกิดแล้วก้ดับ เเต่ทุกๆการเกิดขึ้นของปิติตรงนี้มันจะทำให้จิตเริ่มตั้งมั่น แล้วถ้าจิตตั้งมั่นเราก็จะสังเกตุได้เอง จิตจะมั่นคงขึ้น มันไม่ใช่เรื่อวพิเศษอะไรเลย นะ ถ้าคนที่ฉลาดจะพอเห็นตามนี้ได้มั้ง
ในองค์ฌานที่เค้าบอกว่ามี วิตก วิจาร ปิติ สุข เอตคตาจิต
จงรู้ไว้อย่างนี้ว่า การที่คุณรู้สึกว่าจิตเริ่มตั้งมั่น นั่นคือเอตคตาจิต ชื่อเดียวกัน และต้องรู้ว่า ถ้าจิตคุณตั้งมั่นเมื่อไหร้นั้นเรียกว่า ปฐมแล้ว
คุณอาจจะสับสนว่า อ่าวไมมันง่ายอย่างนี้ละ ก้ไหนบอกองปฐมฌานมี สุขปิติ นั้นเเสดงว่า สุขปิติมันต้องเกิดต่อเนื่องไม่ขาดสาย ไม่ใช่หรอ
ไม่ใช่ครับ อาการปฐมฌานจิตคุณจะเกิดปิติ เเล้วมันจะระเอียดเป้นสุขเเละดับหายไปอย่างนี้ อย่างมากสุดคือเฉียดทุติยฌาน ตัวคุณจะเย็นไปทั้งตัวไม่มีส่วนไหนที่ไม่มีความเย็น
อาการสมาธิที่ว่าเกิด ปิติ ไม่ขาดสายนั่น คุณต้องละวิตกวิจารไปได้แล้วตางหาก
นี้ล่ะที่เค้าบอกว่าเดียวจะติดสุข เพราะว่า อาการทุติยฌาน มันมีเเต่ ปิติ สุข เท่านั้น
ความยากของสมาธิภาวนาก้คือการละวิตก วิจารนี้ละ หาดทำได้จิตคุณจะเกิดเเต่ปิติสุขไม่ขาดสาย ที่ผมพูดพอฟังมีเหตุผลมั้ย หรือไม่ก้เอาไปเทียบเคียงกับภพภูมิ เทพชั้นทุติยฌาน หรือเรีนกว่าอาภัสสระ เป้นเทพที่มีปิติเป้นอาหาร ถึงอย่างไรจากประสบการ ถ้าตั้งใจทรงไว้จริงๆำม่วอกไปไหนมันก้จะลึกไปเรื้อยๆเเต่หากเผลอ ไปคิดวิตกอะไรขึ้นมา ปิติที่มันทรงอยู่อย่างนั้นมันจะดับไปทันที ก้ถือการถอยกับมาปฐมฌานตามเดิมนั้นล่ะ
อาการของสมาธิ
นัยยะเนี่ยเมื่อเอาไปเทียบเคียงหลายๆสูตรคุณจะรู้ได้ว่าพระองค์กำลังอธิบาย อาการของจิตตั้งมั่นหรือปฐมฌานอยู่นั้นเอง
เเละเมื่อเอาไปดูกับตัวเอง ก็จะเห็นอย่างที่บอกไว้ไม่มีผิด อาการของสมาธิจะมีดังนี้
เรารู้ลมหายใจเข้าออก มันจะทำให้เกิดปัทสธิ คือความสงัดของจิตเกิดขึ้น ตรงนี้ให้สังเกตุ ปิติ ก้พอ หากปิติเกิดขึ้น ขนลุกขนพอง
ก้รู้ไว้ว่าจิตนั้นมีการปัทสธิมั้งแล้ว คนที่นั่งสมาธิเริ่มเเรก อาการจะเป็นอย่างนี้ล่ะ จะมีปิติเกิดเเล้วดับ สุขเกิดแล้วก้ดับ เเต่ทุกๆการเกิดขึ้นของปิติตรงนี้มันจะทำให้จิตเริ่มตั้งมั่น แล้วถ้าจิตตั้งมั่นเราก็จะสังเกตุได้เอง จิตจะมั่นคงขึ้น มันไม่ใช่เรื่อวพิเศษอะไรเลย นะ ถ้าคนที่ฉลาดจะพอเห็นตามนี้ได้มั้ง
ในองค์ฌานที่เค้าบอกว่ามี วิตก วิจาร ปิติ สุข เอตคตาจิต
จงรู้ไว้อย่างนี้ว่า การที่คุณรู้สึกว่าจิตเริ่มตั้งมั่น นั่นคือเอตคตาจิต ชื่อเดียวกัน และต้องรู้ว่า ถ้าจิตคุณตั้งมั่นเมื่อไหร้นั้นเรียกว่า ปฐมแล้ว
คุณอาจจะสับสนว่า อ่าวไมมันง่ายอย่างนี้ละ ก้ไหนบอกองปฐมฌานมี สุขปิติ นั้นเเสดงว่า สุขปิติมันต้องเกิดต่อเนื่องไม่ขาดสาย ไม่ใช่หรอ
ไม่ใช่ครับ อาการปฐมฌานจิตคุณจะเกิดปิติ เเล้วมันจะระเอียดเป้นสุขเเละดับหายไปอย่างนี้ อย่างมากสุดคือเฉียดทุติยฌาน ตัวคุณจะเย็นไปทั้งตัวไม่มีส่วนไหนที่ไม่มีความเย็น
อาการสมาธิที่ว่าเกิด ปิติ ไม่ขาดสายนั่น คุณต้องละวิตกวิจารไปได้แล้วตางหาก
นี้ล่ะที่เค้าบอกว่าเดียวจะติดสุข เพราะว่า อาการทุติยฌาน มันมีเเต่ ปิติ สุข เท่านั้น
ความยากของสมาธิภาวนาก้คือการละวิตก วิจารนี้ละ หาดทำได้จิตคุณจะเกิดเเต่ปิติสุขไม่ขาดสาย ที่ผมพูดพอฟังมีเหตุผลมั้ย หรือไม่ก้เอาไปเทียบเคียงกับภพภูมิ เทพชั้นทุติยฌาน หรือเรีนกว่าอาภัสสระ เป้นเทพที่มีปิติเป้นอาหาร ถึงอย่างไรจากประสบการ ถ้าตั้งใจทรงไว้จริงๆำม่วอกไปไหนมันก้จะลึกไปเรื้อยๆเเต่หากเผลอ ไปคิดวิตกอะไรขึ้นมา ปิติที่มันทรงอยู่อย่างนั้นมันจะดับไปทันที ก้ถือการถอยกับมาปฐมฌานตามเดิมนั้นล่ะ