เมื่อถึงคราวรัสเซียคว่ำบาตรสหรัฐ กับพันธมิตรด้วยเหตุยูเครน

http://www.thaipost.net/sunday/100814/94434


    ถ้าจะเท้าความเหตุการณ์วุ่นวายของยูเครนจนถึงประเด็นล่าสุดที่ทางการรัสเซียประกาศคว่ำบาตรสหรัฐกับพันธมิตร
สามารถเริ่มต้นตั้งแต่การโค่นล้มรัฐบาลของประธานาธิบดีวิกเตอร์ ยานูโควิช (Viktor Yanukovych) ที่รัฐบาลปูตินให้การสนับสนุน
ตามมาด้วยกองกำลังรัสเซียเข้าควบคุมไครเมียและผนวกไครเมียเป็นส่วนหนึ่งของประเทศรัสเซีย


    แต่ความวุ่นวายไม่จบเพียงเท่านี้ เพราะชาวยูเครนที่พูดภาษารัสเซียผูกพันใกล้ชิดกับรัสเซียยังคงประท้วงเรียกร้องปกครองตนเอง
จนรัฐบาลยูเครนชุดปัจจุบันที่อิงชาติตะวันตกต้องส่งกองทัพเข้าปราบปราม นายอเล็กซานเดอร์ ตูร์ชีนอฟ (Oleksandr Turchynov)
รักษาการประธานาธิบดียูเครน (ในช่วงนั้น) กล่าวหาว่ารัสเซียสนับสนุนกลุ่มผู้ประท้วงเพื่อรุกรานยูเครน “กองกำลังติดอาวุธ (ของผู้ประท้วง)
ประสานงานกับหน่วยปฏิบัติการพิเศษรัสเซีย” เพื่อสร้างสถานการณ์แบบไครเมีย


    รัฐบาลโอบามากล่าวหาว่ารัสเซียอยู่เบื้องหลังสนับสนุนผู้ชุมนุมประท้วง
นายจอห์น แคร์รี รัฐมนตรีกระทรวงต่างประเทศ กล่าวว่า รัสเซีย “พยายามบ่อนทำลายรัฐ (ยูเครน) และสร้างสถานการณ์วิกฤติ” เพื่อเป็นข้ออ้างให้รัสเซียบุกยูเครน


    ภายใต้สถานการณ์ดังกล่าว สหรัฐกับพันธมิตรดำเนินมาตรการหลายอย่าง หนึ่งในนั้นคือออกมาตรการคว่ำบาตรรัสเซียหลายระลอก
ส่วนใหญ่เป็นการคว่ำบาตรต่อเจ้าหน้าที่รัฐบาล สมาชิกรัฐสภารัสเซียกับยูเครนคว่ำบาตรธนาคารรัสเซียบางแห่ง


    ตลอดหลายเดือนที่ผ่านมา สหรัฐกับพันธมิตรได้ประชุมหารือเรื่องการคว่ำบาตรหลายรอบ แต่ผลรูปธรรมมีน้อย ฝั่งยุโรปแสดงท่าทีลังเลใจมาตลอด
นาย Radoslaw Sikorski รัฐมนตรีกระทรวงต่างประเทศโปแลนด์ ยอมรับว่ามาตรการคว่ำบาตรที่อียูเพิ่งประกาศใช้ต่อรัสเซียยังอ่อนมาก
เหตุเนื่องจากชาติสมาชิกมีหลากหลายความเห็น



การคว่ำบาตรจากสหรัฐกับอียูล่าสุด :

    เหตุเครื่องบินโบอิ้ง 777 ของสายการเงินมาเลเซีย เที่ยวบิน MH17 ถูกยิงตกในเขตยูเครนตะวันออก
กลายเป็นชนวนให้รัฐบาลโอบามาประกาศมาตรการคว่ำบาตรชุดใหม่ทันที คว่ำบาตรในหมวดอุตสาหกรรมป้องกันประเทศ พลังงาน และธนาคาร
ด้านอียูดำเนินนโยบายตามสหรัฐ คว่ำบาตรกิจการด้านตลาดทุน การป้องกันประเทศ สินค้าที่ใช้ประโยชน์ได้ 2 ทาง (dual use goods) และด้านพลังงาน

    รัฐมนตรีแคร์รีชี้ว่า ฝ่ายต่อต้านรัฐบาลยูเครนเป็นผู้ยิงเครื่องบินมาเลย์ โดยรัสเซียเป็นผู้ให้ขีปนาวุธแก่ฝ่ายต่อต้าน
ประกาศต่อสื่อว่ามีหลักฐานแวดล้อมมากมายที่บ่งชี้เช่นนั้น ทั้งวิถีการยิง ตำแหน่ง เวลา

    มาตรการคว่ำบาตรที่รัฐบาลโอบามาประกาศล่าสุดคือ มาตรการที่ประกาศเมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม มีผลต่อธนาคารมอสโก (Bank of Moscow)
Russian Agricultural Bank และ VTB Bank รวมถึงการห้ามส่งออกสินค้า เทคโนโลยีบางอย่างแก่อุตสาหกรรมพลังงานรัสเซีย
ระงับการให้เครดิตแก่โครงการของรัสเซียที่สนับสนุนการส่งออก

    ประธานาธิบดีโอบามากล่าวว่า รัสเซียยังคงสนับสนุนฝ่ายต่อต้านรัฐบาลยูเครนอย่างต่อเนื่อง ให้อาวุธและสอนการใช้อาวุธ
มีการยิงปืนใหญ่จากภายในประเทศรัสเซียเข้าไปในยูเครน ซึ่งเป็นการ “ละเมิดอธิปไตยยูเครนอย่างรุนแรง”
สิ่งที่สหรัฐกับอียูต้องการจากรัสเซียคือ ยุติให้การสนับสนุนฝ่ายต่อต้าน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเงิน อาวุธ ยอมรับรัฐบาลของยูเครนชุดปัจจุบัน




ท่าทีของรัสเซียและการโต้กลับ :

    ฝ่ายรัสเซียเห็นว่าความขัดแย้งของยูเครนควรแก้ไขด้วยการให้ประเทศยูเครนปกครองด้วยรูปแบบสหพันธรัฐ (federal state)
แบ่งเป็นหลายเขตปกครองตนเอง ที่สามารถเลือกแนวทางเศรษฐกิจการเงิน สังคม ภาษา ศาสนาของตนเอง
เป้าหมายคือเพื่อให้ยูเครนตะวันออกกลายเป็นเขตปกครองตนเอง ที่รัสเซียสามารถให้ความช่วยเหลืออย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วย
ฝ่ายสหรัฐไม่เห็นด้วยกับแนวทางนี้ ยังคงสนับสนุนรัฐบาลยูเครนชุดปัจจุบันที่อิงชาติตะวันตกปราบปรามฝ่ายต่อต้าน

    ส่วนเรื่องที่ชาติตะวันตกคว่ำบาตรรัสเซีย รัฐบาลปูตินเห็นว่าเป็นเรื่องที่รับไม่ได้
และชาติตะวันตกจะได้รับผลกระทบด้วยเช่นกันหากคว่ำบาตรรัสเซีย ขู่จะตอบโต้ด้วยการคว่ำบาตรบ้าง

    6 สิงหาคม ประธานาธิบดีปูตินลงนามในคำสั่งระงับการนำเข้าสินค้าเกษตร อาหาร และวัตถุดิบเป็นเวลา 1 ปี จากบรรดาประเทศที่คว่ำบาตรรัสเซีย
เนื่องจากสถานการณ์ยูเครน ขั้นตอนจากนี้คือรัฐบาลจะระบุชนิดสินค้าอย่างเจาะจง (ไม่ได้คว่ำบาตรทุกรายการ)
เพื่อให้มีสินค้าเพียงพอ เหมาะสมกับความต้องการภายในประเทศ ประธานาธิบดีปูตินกล่าวว่าจะคว่ำบาตรอย่างระมัดระวัง
“เพื่อสนับสนุนการผลิตภายในประเทศ ไม่ให้กระทบต่อผู้บริโภค”  พร้อมกับประกาศว่ากำลังพิจารณาห้ามเที่ยวบินของยุโรปกับสหรัฐ
บินผ่านน่านฟ้าไซบีเรีย ซึ่งจะกระทบต่อสายการบินของยุโรปกับสหรัฐที่จะบินไปสู่เอเชีย เป็นการขู่ไปในตัวว่านี่คือมาตรการขั้นต่อไป

    การประกาศคว่ำบาตรครั้งนี้ น่าจะเป็นผลจากการประกาศคว่ำบาตรล่าสุดของสหรัฐกับพันธมิตร
มีข้อสังเกตว่าแนวทางการคว่ำบาตรของรัสเซียไม่ใช่การคว่ำบาตรแบบเจาะจงตามอย่างชาติตะวันตก ที่เจาะจงเฉพาะตัวบุคคล องค์กร
บริษัทที่เกี่ยวข้องกับความวุ่นวายในยูเครน แนวทางของรัสเซียมุ่งมองผลลัพธ์ในภาพรวมเป็นหลัก


    ข้อควรตระหนักคือ แนวทางคว่ำบาตรที่ประกาศเป็นเพียงหลักการกว้างๆ เป็นการเร็วเกินไปที่จะพูดถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจริง
และเป็นไปได้ว่าเป้าหมายคือให้ประชาชน บริษัทเอกชนของสหรัฐกับพันธมิตรเป็นผู้กดดันรัฐบาลของตน เพื่อยุติการคว่ำบาตร
ซึ่งก่อให้เกิดการตอบโต้ไปมา ทุกฝ่ายเสียหาย


    ผลกระทบที่เกิดขึ้นในขณะนี้ จึงเป็นผลกระทบด้านจิตวิทยาเป็นหลัก บริษัทเอกชนที่ส่งสินค้าไปขายรัสเซียคงกำลังวิ่งวุ่นเพื่อให้รายการคว่ำบาตร
ที่กำลังจะประกาศ ไม่ใช่สินค้าของตน นี่คืองานที่หน่วยงานรัฐบาลของสหรัฐกับพันธมิตรต้องแบกรับในช่วงนี้




วิเคราะห์มาตรการของฝ่ายสหรัฐกับรัสเซีย :
    จากการติดตามมาตรการคว่ำบาตรทั้งจากฝั่งสหรัฐกับพันธมิตร และฝ่ายรัสเซีย พบว่า

    ประการแรก มาตรการมีผลน้อยและจำกัดขอบเขตมาก
    ล่าสุด มีบุคคลที่อียูคว่ำบาตรรวมกว่า 70 คน ส่วนใหญ่เป็นข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ของรัสเซีย บริษัท องค์กรกว่า 20 แห่ง
ส่วนหนึ่งเป็นของรัสเซีย อีกส่วนอยู่ในยูเครนตะวันออก  

    ถ้าเปรียบเทียบกับกรณีที่อิรักถูกคว่ำบาตรในสมัยประธานาธิบดีซัดดัม ฮุสเซน มาตรการคว่ำบาตรที่สหรัฐเป็นผู้นำสมัยนั้น
ส่งผลทำให้ชาวอิรักเสียชีวิตนับหมื่นนับแสนราย

    ถ้าเทียบกับที่สหรัฐกับพันธมิตรคว่ำบาตรอิหร่าน เนื่องจากโครงการนิวเคลียร์อิหร่าน ระงับการซื้อน้ำมันจากอิหร่าน
ทำให้เศรษฐกิจอิหร่านถดถอยอย่างรุนแรง เกิดปัญหาคนว่างงานกว่า 3 ล้านคน อัตราเงินเฟ้อร้อยละ 30 จนอิหร่านต้องเปลี่ยนผู้บริหารประเทศ
ปรับเปลี่ยนนโยบายให้สัมพันธ์ดีกับนานาชาติ


    ประการที่สอง ส่งผลต่อจิตวิทยา ตลาดเงินตลาดทุน
    ภาคที่ได้รับผลกระทบอย่างเป็นรูปธรรมและชัดเจนที่สุดคือ ตลาดเงินตลาดทุน ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมเป็นต้นมา
ดัชนีตลาดหลักทรัพย์ของรัสเซียปรับลดลงกว่าร้อยละ 12 เช่นเดียวกับค่าเงินรูเบิลที่อ่อนค่าลง

    ในทำนองเดียวกัน การคว่ำบาตรจากรัสเซียจะส่งผลกระทบต่อตลาดหุ้นยุโรปอย่างรุนแรง เมื่อจินตนาการว่าหากดัชนีตลาดหลักทรัพย์ยุโรปกับสหรัฐ
ลดลงร้อยละ 30 จินตนาการว่าเงินในกระเป๋าของนักลงทุนอยู่ดีๆ ก็หดหายไปร้อยละ 30 ในสถานการณ์เช่นนี้
ชาวยุโรปกับอเมริกันจะพูดถึงผู้นำประเทศของตนอย่างไร เหตุการณ์ทำนองนี้ไม่ใช่เรื่องใหม่ เมื่อสื่อทุกแขนง โทรทัศน์ทุกช่องโ
จมตีผู้นำประเทศของตนแทบทุกชั่วโมง สัปดาห์ละ 7 วัน เป็นอาวุธที่ทรงพลานุภาพ โดยที่กองทัพรัสเซียไม่ต้องเปลืองกระสุนแม้แต่นัดเดียว

    นี่คือบริบทที่รัฐบาลรัสเซียอยู่เหนือชาติตะวันตก


    ประการที่สาม หวังผลในเชิงการเมือง แต่ใครจะเป็นคนจ่ายราคา
    มาตรการคว่ำบาตรในขณะนี้เป็นการมุ่งหวังผลทางการเมืองเป็นหลัก ประเด็นคือ ทุกรัฐบาลต่างไม่อยากให้ประเทศตนเสียหายจากการคว่ำบาตร
โดยเฉพาะคะแนนนิยมของตน อีกทั้งผลกระทบที่เกิดขึ้นมีผลต่อแต่ละประเทศไม่เท่ากัน ในขณะที่บางประเทศรับผลกระทบได้มาก บางประเทศรับได้น้อย
เกิดคำถามว่าทำไมประเทศตนต้องได้รับผลกระทบมากกว่า

    ทุกคนต่างรู้ดีว่า การคว่ำบาตรเศรษฐกิจส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชน แต่ประชาชนฝั่งไหนจะโดนก่อน จะโดนหนักกว่า ครอบคลุมกว่า
คือประเด็นที่จะต้องพิจารณาให้รอบคอบ


    นักวิเคราะห์บางคนชี้ว่า เศรษฐกิจรัสเซียกำลังสั่นคลอนและจีดีพีปีนี้อาจเป็นศูนย์หรือถึงขั้นติดลบ
ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำคือเรื่องที่ประธานาธิบดีปูตินกังวลมากที่สุด เกรงว่าจะเป็นเหตุให้ท่านไม่ได้รับเลือกอีกครั้งในการเลือกตั้งปี 2018
ข้อโต้แย้งคือ หากประธานาธิบดีปูตินกังวลเรื่องการเลือกตั้ง พรรคเดโมแครตของประธานาธิบดีโอบามาน่าจะกังวลมากกว่า
เพราะกำลังจะมีการเลือกตั้งประธานาธิบดีอีกครั้งในปลายปี 2016
หากประธานาธิบดีโอบามาต้องการคว่ำบาตรรัสเซียอย่างจริงจัง สมาชิกพรรคของท่านคงไม่เห็นด้วย
ส่วนพรรครีพับลิกันคงกำลังรอจังหวะที่รัฐบาลตัดสินใจผิดพลาด กำลังหาโอกาสทำลายคะแนนของพรรคเดโมแครต


    อย่างไรก็ตาม การวิเคราะห์เช่นนี้ไม่ได้หมายความว่าการตอบโต้ด้วยการคว่ำบาตรอย่างรุนแรงจะไม่มีโอกาสเกิดขึ้นเลย
ตลาดหุ้นสหรัฐกับยุโรปอาจปรับลดลงร้อยละ 30 ในช่วงเวลาสั้น ปล่อยให้มีการ “ปรับฐาน” ก่อนที่สถานการณ์ในยูเครน
จะกลับเข้าสู่ภาวะปกติ เนื่องจากผู้นำสหรัฐกับรัสเซีย “ตกลงกันได้โดยฉับพลัน”


    ประการที่สี่ ในส่วนมาตรการของรัสเซีย
    ดังที่กล่าวแล้วว่า ในขณะนี้มาตรการจากรัสเซียยังไม่ชัดเจน ต้องรอรายละเอียดว่าจะคว่ำบาตรสินค้ารายการใด มากน้อยเพียงใด
และมีข้อจำกัดว่าจะไม่ให้กระทบต่อการบริโภคภายใน ซึ่งรัสเซียมีทางเลี่ยงทางเลือกมากมาย บริษัทรัสเซียอาจใช้วิธีนำเข้าจากมิตรประเทศแทน
เช่น นำเข้าจากจีนและอีกหลายประเทศ ต้องไม่ลืมว่าสินค้าจำพวกอาหารนั้นมีผู้ผลิตมากราย และทดแทนกันได้ง่าย ถ้าไม่ซื้อแอปเปิลจากอเมริกา
ก็ซื้อแอปเปิลจากจีน แม้รสชาติจะไม่เหมือนกันเสียทีเดียว

    ในแง่นี้จึงเป็นโอกาสของอีกหลายประเทศที่จะได้รับใบสั่งซื้อจากรัสเซีย จากเดิมที่ไม่เคยได้มาก่อน.