(กลับมาแล้วครับ) ประวัติศาสตร์แอนิเมชันคร่าวๆ และแอนิเมชั่นยุคแรกของไทย

แอนิเมชั่นคืออะไร?
แอนิเมชั่น (Animation) มาจากคำว่า Animate และ Animator ซึ่งมาจากรากศัพท์ละติน "Animare" ซึ่งมีความหมายว่า ทำให้มีชีวิต
ภาพยนตร์แอนิเมชั่นจึงหมายถึงการสร้างสรรค์ลายเส้นและรูปทรงที่ไม่มีชีวิต ให้เคลื่อนไหวเกิดมีชีวิตขึ้นมาได้ โดยแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ 2 มิติ (2D) และ 3 มิติ (3D)

ตัวอย่างภาพยนตร์แอนิเมชัน 2 มิติและ 3มิติ
ซ้าย ภาพยนตรืแอนิเมชัน 2 มิติเรื่องโดราเอมอน ขวา ภาพยนตร์แอนิเมชั่น 3 มิติเรื่องทอยสตอรี่ 3
    


ประวัติคร่าว ๆ ของภาพยนตร์แอนิเมชั่น หรือภาพยนตร์การ์ตูน
แอนิเมชันหรือ "ภาพการ์ตูนเคลื่อนไหว" นี้มีมายาวนานแล้ว ซึ่งแอนิเมชันที่เก่าแก่ที่สุดค้นพบในประเทศอิหร่าน เป็นภาพแพะกำลังกระโดดขึ้นไปกินใบไม้ ซึ่งเป็นลวดลายเขียนลงบนชามและมีอายุถึง 5,200 ปี (เก่าแก่กว่าพุทธศาสนาถึงสองเท่า)



ขณะที่ "ภาพยนตร์แอนิเมชั่น" ที่ได้รับการยอมรับว่าเป็นเรื่องแรกของโลกนั้นถูกวาดขึ้นในค.ศ.1900 (พ.ศ.2443 - ตรงกับรัชสมัยในรัชกาลที่ 5) ภาพยนตร์แอนิเมชันเรื่องนี้เป็นภาพวาดผสมกับการแสดงของคนจริงๆ ที่ถูกถ่ายทำหรือวาดขึ้นโดย J. Stuart Blackton

ภาพยนตร์แอนิเมชันเรื่องดังกล่าว (ครอบสปอยล์ไม่ให้กระทู้หนักเกินไป)
[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้


หลังจากนั้นภาพยนตร์แอนิเมชันก็วิวัฒนาการเรื่อยมา มีผู้ถ่ายทำมากมายหลายเรื่อง ไม่ว่าจะภาพยนตร์แอนิเมชันเรื่อง Drama Chezies Fantoches ของบาทหลวง Emile Cohl ที่มีเรื่องราวเกี่ยวกับการสอนศีลธรรมแก่เด็กในปีค.ศ.1904, Popeye the Sailor ของ Max Fleisher ในปีค.ศ.1917 ซึ่งยังไม่มีเสียง จะมีเพียงแค่ภาพเคลื่อนไหว กระทั่งในปีค.ศ.1929 Walt Disney ได้ผลิตภาพยนตร์การ์ตูนที่มีเสียงชื่อ Alice in Cartoon Land ขึ้นเป็นเรื่องแรก


ภาพยนตร์แอนิเมชันในไทย
เชื่อว่าหลายคนคงคาดไม่ถึงว่าไทยเราก็มีภาพยนตร์แอนิเมชันมานานหลายร้อยปีแล้วเช่นกัน ตรงนี้ผมขอหยุดให้เดากันสักนิดเพื่อจะได้ไม่เบื่อ ภาพยนตร์แอนิเมชันเรื่องแรก ๆ ของไทยคืออะไร ? นึกครับนึก ติ๊กต่อก ติ๊กต่อก...

เอาล่ะ ผิดครับ ไม่ใกล้เลย ไม่ใช่สุดสาคร พระอภัยมณี หรือวรรณคดีไทยใด ๆ ทั้งสิ้น

ภาพยนตร์แอนิเมชัน เรื่องแรก ๆ สุดของไทยนั้นไม่มีการถ่ายลงบนแผ่นฟิล์มครับ แต่เป็นภาพยนตร์การ์ตูนแบบตัด (Cutout) มีตัวพระตัวนางเป็นการ์ตูน เคลื่อนไหวได้ทั้งสองแขน ปากขยับได้ ตากระพริบได้ และมาจากถิ่นปักษ์ใต้ ใช่แล้ว หนังตะลุงนั่นเอง แต่อาจเพราะประเทศไทยยังขาดผู้ที่มีความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับการผลิตภาพยนตร์การ์ตูน อุตสาหกรรมแอนิเมชันบ้านเราจึงไม่มีการพัฒนาเป็นชิ้นเป็นอันนัก

จนกระทั่งในปีพ.ศ.2488-2489
(ค.ศ.1945-1946 - ตรงกับช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง แต่สงครามโลกไม่มีส่วนเกี่ยวข้องในการพัฒนาอุตสาหกรรมแอนิเมชันบ้านเราครับ)
เสน่ห์ คล้ายเคลื่อน นักวาดเขียนที่มีฝีมือมีชื่อเสียงในสมัยนั้นได้ศึกษาและทดลองผลิตภาพยนตร์การ์ตูนด้วยตนเอง  ถ่ายทำเป็นภาพยนตร์ขำขัน ทดลองบนแผ่นฟิล์มภาพยนตร์ขนาด 16 มม. นำเสนอทางรัฐบาลไทยผ่านโรงภาพยนตร์ทหารอากาศ แต่ก็ไม่ได้รับการสนับสนุนด้วยเหตุผลที่ว่าการ์ตูนเป็นเรื่องไร้สาระ ซึ่งเข้าใจว่าเสน่ห์ คล้ายเคลื่อนอาจได้รับแรงบันดาลใจจากการได้ชมภาพยนตร์การ์ตูนที่ทดลองผลิตเป็นเรื่องเกี่ยวกับชาวนา เพื่อนำไปใช้อบรมพัฒนาให้มีความศิวิไลซ์ตามนโยบายของรัฐบาล จอมพล ป. พิบูลสงคราม

ต่อมาในปี พ.ศ. 2498
ปยุต เงากระจ่าง นักวาดเขียนฝีมือดีอีกคน ได้พยายามศึกษาจากเอกสารต่างประเทศเท่าที่หาได้ และค้นคว้าโดยไถ่ถามความรู้เทคนิคการถ่ายทำภาพยนตร์การ์ตูนจากคนที่เคยร่วมงานกับเสน่ห์มาก่อน ทาให้เกิดภาพยนตร์เรื่องแรกของไทย ชื่อ “เหตุมหัศจรรย์” โดยเป็นภาพยนตร์การ์ตูนสี

ในปีพ.ศ. 2500
ปยุต เงากระจ่างก็ได้รับทุนสนับสนุนให้สร้างภาพยนตร์การ์ตูนอีกเรื่องหนึ่ง คือเรื่อง “เด็กกับหมี ” โดยความร่วมมือกันของสมาชิกของประเทศซีโต้ (SEATO) ช่วงนี้ปยุตได้มีโอกาสผลิตภาพยนตร์การ์ตูนอีก แต่เป็นภาพยนตร์การ์ตูนโฆษณาโดยได้รับการติดต่อจาก สรรพศิวิวิริยศิริให้ทำภาพยนตร์การ์ตูนโฆษณายาหม่อง โดยใช้ตัวการ์ตูนชื่อ “หนูหล่อ” เป็นตัวแสดงนำ ซึ่งได้รับความสำเร็จเป็นที่ติดตาติดใจเด็กๆ ในสมัยนั้นมาก

จากนั้นในปีพ.ศ. 2519
ปยุต ได้เริ่มผลิตภาพยนตร์การ์ตูนเรื่อง “สุดสาคร” ซึ่งเป็นตัวละครเอกตัวหนึ่งจากวรรณคดีไทย เรื่อง พระอภัยมณี บทประพันธ์ของท่านสุนทรภู่ โดยความริเริ่มของจิรวรรณ กัมปนาทแสนยากร แห่งจิรบันเทิงภาพยนตร์ โดยคัดเลือกมาจากเรื่องราวเพียง 3 ตอนเริ่มตั้ง แต่ต้นกำเนิดสุดสาคร สุดสาครเข้าเมืองการเวก และสุดสาครตามหาพ่อ ภาพยนตร์การ์ตูนเรื่องนี้ยังได้ไปร่วมในงานมหกรรมภาพยนตร์ที่กรุงไทเปประเทศไต้หวันอีกด้วย

ภาพยนตร์แอนิเมชันเรื่อง "เหตุมหัศจรรย์" ภาพยนตร์การ์ตูนโฆษณายาหม่อง และ "สุดสาคร" ตอนที่ 1 โดยปยุต เงากระจ่างครับ
ค่อนข้างน่าเสียดายที่ผมหางานของอ.เสน่ห์ คล้ายเคลื่อนไม่ได้ เข้าใจว่าไม่มีการบันทึกหรือจัดเก็บไว้และสูญหายไปแล้ว
[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้
เหตุมหัศจรรย์

โฆษณายาหม่องบริบูรณ์บาล์ม

สุดสาคร


ดูแล้วได้กลิ่นอายการ์ตูนเก่า ๆ อย่างผีน้อยแคสเปอร์ ทอม&เจอร์รี่ยุคแรก ๆ ดีเหมือนกัน