อาการไหนควร ประคบร้อน อาการไหนควรประคบเย็น คะ

รู้ได้อย่างไรว่าจะต้องประคบร้อนหรือเย็น

การประคบร้อนหรือเย็น เป็นวิธีหนึ่งในการปฐมพยาบาลเบื้องต้น เพื่อบรรเทาอาการปวดหรืออักเสบ ทั้งอาการปวดที่เกิดจากการเจ็บป่วย มีไข้ หรือการได้รับบาดเจ็บระหว่างเล่นกีฬา วิ่งเล่น ซึ่งอาจมีได้ตั้งแต่ การหกล้ม ศีรษะกระแทกจากการปะทะ การบาดเจ็บ ฟกช้ำของส่วนต่างๆของร่างกาย

การจะเลือกใช้ความร้อนหรือเย็นนั้นมีข้อที่ต้องพิจารณาเบื้องต้น คือ ถ้าเกิดการบาดเจ็บเฉียบพลันร่วมกับมีการบวม ควรเลือกใช้ความเย็น เพราะความเย็นจะทำให้เส้นเลือดหดตัว ทำให้เลือดออกน้อยลงและช่วยลดบวมได้ แต่ถ้าเป็นการปวดแบบเป็นๆหายๆ มีอาการมานานหรือเรื้อรัง หรือปวดร่วมกับมีอาการตึงกล้ามเนื้อ ควรใช้ความร้อน เพราะความร้อนจะทำให้หลอดเลือดขยายตัว การไหลเวียนเลือดดีขึ้นจึงลดอาการปวดและตึงกล้ามเนื้อได้

ประคบเย็น เมื่อ...

หากมีอาการปวดหรือได้รับบาดเจ็บ ควรประคบด้วยน้ำแข็งหรือน้ำเย็นทันที (ภายใน 24-48 ชั่วโมง) ประคบนาน 20-30 นาที วันละ 2-3 ครั้ง อาการที่ควรประคบเย็น เช่น ปวดศีรษะ มีไข้สูง ปวดฟัน ปวดบวมข้อเท้า ข้อเคล็ด เลือดกำเดาไหล หรือ ปวดบวมบริเวณอื่นๆ ที่เกิดจากการได้รับบาดเจ็บหรือเพิ่งมีอาการใหม่ๆ

อาจใช้เจลสำหรับประคบร้อนเย็นแบบสำเร็จรูปหรือทำถุงน้ำแข็งขึ้นใช้เอง โดยการใช้ถุงพลาสติกขนาดพอเหมาะแล้วเติมน้ำเปล่าผสมน้ำแข็งอย่างละครึ่งลงไปในถุง ตรวจสอบว่าไม่เย็นเกินไปโดยการนำมาประคบผิวหนัง ถ้าบริเวณที่มีอาการเป็นบริเวณมือ แขน ขา หรือเท้า อาจใช้การแช่ในภาชนะที่บรรจุน้ำเย็นแทน โดยแช่นานประมาณ 15-20 นาที

ประคบร้อน เมื่อ...

การประคบร้อนจะเริ่มใช้หลังจากมีอาการผ่านไปแล้ว 48 ชั่วโมง ให้ประคบครั้งละ 15-20 นาที วันละ 2-3 ครั้ง เพื่อลดอาการปวดและผ่อนคลายกล้ามเนื้อ อาการที่ควรประคบร้อน เช่น ปวดตึงของกล้ามเนื้อบริเวณคอ บ่า หลัง น่อง ปวดประจำเดือน อาจใช้เจลสำหรับประคบร้อนเย็นแบบสำเร็จรูป ใช้กระเป๋าน้ำร้อน หรืออาจใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำร้อน โดยอุณหภูมิที่เหมาะสมไม่ควรเกิน 45 องศาเซลเซียส สิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงถึง คือ ไม่ควรประคบด้วยความร้อนที่มากเกินไป เพราะจะทำให้รู้สึกแสบร้อนบริเวณที่ประคบ ไม่ควรประคบนานหรือถี่เกินไป และต้องไม่ประคบร้อนในบริเวณที่มีบาดแผลเปิดหรือมีเลือดออก เพราะจะยิ่งทำให้มีการอักเสบเพิ่มมากขึ้น จะประคบร้อนได้ก็ต่อเมื่อการอักเสบน้อยลงแล้ว ซึ่งสังเกตได้จากไม่มีอาการบวม แดง ร้อน

วิธีการใช้ถุงประคบร้อนเย็น (Cold-Hot Pack)

สำหรับประคบเย็น
- แบบเย็นมาก : นำถุงเจลแช่ในช่องแข็งของตู้เย็นเป็นเวลา 2 ชั่วโมง
- แบบเย็นปานกลาง : นำถุงเจลแช่งในน้ำแข็งเป็นเวลา 20 นาที
- แบบเย็นน้อย : นำถุงเจลแช่ในช่องธรรมดาของตู้เย็นเป็นเวลา 4 ชั่วโมง

สำหรับประคบร้อน
- แบบร้อนมาก : นำถุงเจลแช่ในน้ำที่ต้มเดือดแล้ว (ห้ามต้มพร้อมกับน้ำ) เป็นเวลา 1-5 นาที
- แบบร้อนปานกลาง : นำถุงเจลแช่ในน้ำร้อน 7 นาที

หมายเหตุ
ควรมีถุงประคบร้อนเย็นอย่างน้อย 2 ชิ้น เพื่อใช้ทดแทนกันเมื่อความร้อนหรือความเย็นหมดไปขณะทำการปฐมพยาบาล ถ้าอุณหภูมิของเจลร้อนหรือเย็นเกินไป อาจใช้ถุงผ้าหรือผ้าพันรอบถุงเจลก่อนนำไปสัมผัสกับผิวหนัง

การใช้กระเป๋าน้ำร้อน

1. เติมน้ำร้อนลงไปในกระเป๋าน้ำร้อน ประมาณ 2/3 ของกระเป๋า ไล่อากาศที่อยู่บริเวณส่วนบนออกให้หมดเพื่อให้กระเป๋าสามารถเปลี่ยนรูปร่างไปตามอวัยวะของร่างกายได้สะดวก การไล่อากาศสามารถทำได้โดยวางกระเป๋าราบลงกับพื้น ใช้มือจับปากกระเป๋าและค่อยๆลดระดับลงจนกระทั่งน้ำอยู่บริเวณคอกระเป๋า ปิดจุกให้แน่น

2. ทดสอบว่าน้ำร้อนไม่ซึมออกมาโดยคว่ำปากกระเป๋าลง

3. หุ้มกระเป๋าด้วยปลอก หรือปลอกหมอน หรือผ้าเช็ดตัว ไม่วางกระเป๋าน้ำร้อนบนผิวหนังโดยตรง เพราะอาจทำให้เกิดการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อบริเวณนั้นๆได้

4. ระยะเวลาที่เหมาะสมในการวางกระเป๋าน้ำร้อน คือ ประมาณ 20-30 นาที

5. ไม่ควรนอนทับกระเป๋าน้ำร้อน

6. เมื่อเลิกใช้แล้ว เทน้ำออกให้หมด ล้างให้สะอาด แขวนกระเป๋าน้ำร้อนโดยคว่ำปากกระเป๋าลง เมื่อแห้งแล้วทำให้กระเป๋าพองลม ปิดจุกเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย

ขอบคุณข้อมูล : มูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา