ถ้าพูดตามความจริงแท้ก็ต้องพูดว่า "ไม่มีตัวเราอยู่จริง" แต่ถ้าจะพูดตามสมมติโลกก็ต้องพูดว่า "มีตัวเรา"
สิ่งที่สมมติเรียกว่าเป็นตัวเรานี้เมื่อดูจากจิตของเราเองก็จะพบว่า มันก็คือ ความรู้สึกว่ามีตัวเรา (คำว่าอัตตาในพุทธศาสนาจะหมายถึงตัวตนสมมติหรือตัวตนชั่วคราวอันเป็นแค่ความรู้สึกว่ามีตัวตนเท่านั้น ไม่ได้หมายถึงตัวตนอมตะอย่างของพราหมณ์)
เมื่อพิจารณาดูจากจิตที่ปรุงแต่งให้เกิดความรู้สึกว่ามีตัวเราแล้วเราก็จะพบว่า ตัวเราในแต่ละวันที่เกิดขึ้นมานั้นจะไม่ใช่สิ่งหรือคนเดียวกัน เพราะมันเป็นการปรุงแต่งให้เกิดขึ้นมาในเวลาต่างกัน แม้ว่าเมื่อเกิดขึ้นมาแล้วมันจะมีความรู้สึกและจำได้เหมือนกันก็ตาม (เหตุที่ยังจำได้เหมือนเดิมก็เพราะสมองยังมีความจำเหมือนเดิม ดังนั้นมันจึงมีเหตุและปัจจัยที่เหมือนเดิมมันจึงได้ปรุงแต่งให้เกิดความรู้สึกว่ามีตัวเราที่เหมือนเดิมขึ้นมาทุกครั้ง)
เหมือนกับเมื่อตีระฆังครั้งแรกกับครั้งหลัง ซึ่งเสียงมันก็เหมือนเดิม แต่ว่าเสียงครั้งแรกกับครั้งหลังมันไม่ใช่อันเดียวกัน เพราะมันมีเหตุ(คือการตี)และปัจจัย(คือ ระฆัง อากาศ)เหมือนเดิม ดังนั้นทุกครั้งที่ตีระฆังเสียงมันก็จะเกิดขึ้นมาเหมือนกันทุกครั้ง จะเรียก(ตามสมมติ)ว่าเสียงระฆังครั้งแรกดับไปแล้วมันก็เกิดชึ้นมาใหม่ก็ได้
เหมือนกับความรู้สึกว่ามีตัวเราของเมื่อวานกับวันนี้ ซึ่งตัวเราเมื่อวานก็ดับหายไปแล้ว แต่ว่าร่างกาย (วิญญาณหรือการรับรู้จะต้องอาศัยร่างกายที่ยังเป็นๆอยู่เพื่อเกิดขึ้นมา) ยังไม่ตายและสมองก็ยังมีความทรงจำดีอยู่ ดังนั้นร่างกาย(วิญญาณ)กับสมอง(สัญญา)จึงได้ร่วมกันปรุงแต่งให้เกิดความรู้สึกว่ามีตัวเราขึ้นมาใหม่ในวันนี้ได้เหมือนความรู้สึกว่ามีตัวเราของเมื่อวาน
ซึ่งนี่ก็คือการเวียนว่ายตายแล้วเกิด ตายแล้วเกิด (จะเกิดเป็นอะไรก็ขึ้นอยู่กับกรรม เช่นทำดีก็เกิดความสุขใจที่เรียกว่าเป็นเทวดา ถ้าทำชั่วก็ร้อนใจที่เรียกว่าตกนรก เป็นต้น) ที่แท้จริงในพุทธศาสนาที่เป็นวิทยาศาสตร์ (คือมีเหตุผล พิสูจน์ได้) แต่ถ้าเมื่อใดจิตไม่มีการปรุงแต่งให้เกิดเป็นอะไร (คือว่างจากความรู้สึกว่ามีตัวเรา) จิตก็จะว่างจากการเกิดที่เรียกว่า นิพพาน (สงบเย็น) (ซึ่งก็มีทั้งชั่วคราวและถาวร)
สรุปว่า "ตัวเรา" นี้แท้จริงแล้วเป็นแค่เพียงการปรุงแต่งกันขึ้นมาจากร่างกาย(วิญญาณ)และความจำ(สัญญา)จากสมองเท่านั้น มันหาได้มีตัวตนเป็นของตนเองจริงๆไม่ ซึ่งตัวเราของเมื่อวานกับวันนี้และกับของทุกๆวันจึงไม่ใช่คนๆเดียวกัน เพียงแต่มันมีเหตุและปัจจัยที่เหมือนกัน ดังนั้นมันจึงปรุงแต่งความรู้สึกว่ามีตัวเราขึ้นมาได้เหมือนเดิมทุกครั้ง จนเราเกิดความเข้าใจผิดว่ามีตัวเราอยู่จริงในแต่ละวัน (แต่ถ้าใครเชื่อว่าตัวเราของเมื่อวานกับตัวเราของวันนี้และของทุกๆวันคือคนเดียวกันก็จะกลายเป็นความเห็นผิดว่าตัวเรานี้เป็นอัตตา(ตนเองที่ไม่มีวันดับ)ไปทันที)
ความรู้สึกว่า "มีตัวเรา" ของเมื่อวาน กับ วันนี้ ไม่ใช่คนเดียวกัน
สิ่งที่สมมติเรียกว่าเป็นตัวเรานี้เมื่อดูจากจิตของเราเองก็จะพบว่า มันก็คือ ความรู้สึกว่ามีตัวเรา (คำว่าอัตตาในพุทธศาสนาจะหมายถึงตัวตนสมมติหรือตัวตนชั่วคราวอันเป็นแค่ความรู้สึกว่ามีตัวตนเท่านั้น ไม่ได้หมายถึงตัวตนอมตะอย่างของพราหมณ์)
เมื่อพิจารณาดูจากจิตที่ปรุงแต่งให้เกิดความรู้สึกว่ามีตัวเราแล้วเราก็จะพบว่า ตัวเราในแต่ละวันที่เกิดขึ้นมานั้นจะไม่ใช่สิ่งหรือคนเดียวกัน เพราะมันเป็นการปรุงแต่งให้เกิดขึ้นมาในเวลาต่างกัน แม้ว่าเมื่อเกิดขึ้นมาแล้วมันจะมีความรู้สึกและจำได้เหมือนกันก็ตาม (เหตุที่ยังจำได้เหมือนเดิมก็เพราะสมองยังมีความจำเหมือนเดิม ดังนั้นมันจึงมีเหตุและปัจจัยที่เหมือนเดิมมันจึงได้ปรุงแต่งให้เกิดความรู้สึกว่ามีตัวเราที่เหมือนเดิมขึ้นมาทุกครั้ง)
เหมือนกับเมื่อตีระฆังครั้งแรกกับครั้งหลัง ซึ่งเสียงมันก็เหมือนเดิม แต่ว่าเสียงครั้งแรกกับครั้งหลังมันไม่ใช่อันเดียวกัน เพราะมันมีเหตุ(คือการตี)และปัจจัย(คือ ระฆัง อากาศ)เหมือนเดิม ดังนั้นทุกครั้งที่ตีระฆังเสียงมันก็จะเกิดขึ้นมาเหมือนกันทุกครั้ง จะเรียก(ตามสมมติ)ว่าเสียงระฆังครั้งแรกดับไปแล้วมันก็เกิดชึ้นมาใหม่ก็ได้
เหมือนกับความรู้สึกว่ามีตัวเราของเมื่อวานกับวันนี้ ซึ่งตัวเราเมื่อวานก็ดับหายไปแล้ว แต่ว่าร่างกาย (วิญญาณหรือการรับรู้จะต้องอาศัยร่างกายที่ยังเป็นๆอยู่เพื่อเกิดขึ้นมา) ยังไม่ตายและสมองก็ยังมีความทรงจำดีอยู่ ดังนั้นร่างกาย(วิญญาณ)กับสมอง(สัญญา)จึงได้ร่วมกันปรุงแต่งให้เกิดความรู้สึกว่ามีตัวเราขึ้นมาใหม่ในวันนี้ได้เหมือนความรู้สึกว่ามีตัวเราของเมื่อวาน
ซึ่งนี่ก็คือการเวียนว่ายตายแล้วเกิด ตายแล้วเกิด (จะเกิดเป็นอะไรก็ขึ้นอยู่กับกรรม เช่นทำดีก็เกิดความสุขใจที่เรียกว่าเป็นเทวดา ถ้าทำชั่วก็ร้อนใจที่เรียกว่าตกนรก เป็นต้น) ที่แท้จริงในพุทธศาสนาที่เป็นวิทยาศาสตร์ (คือมีเหตุผล พิสูจน์ได้) แต่ถ้าเมื่อใดจิตไม่มีการปรุงแต่งให้เกิดเป็นอะไร (คือว่างจากความรู้สึกว่ามีตัวเรา) จิตก็จะว่างจากการเกิดที่เรียกว่า นิพพาน (สงบเย็น) (ซึ่งก็มีทั้งชั่วคราวและถาวร)
สรุปว่า "ตัวเรา" นี้แท้จริงแล้วเป็นแค่เพียงการปรุงแต่งกันขึ้นมาจากร่างกาย(วิญญาณ)และความจำ(สัญญา)จากสมองเท่านั้น มันหาได้มีตัวตนเป็นของตนเองจริงๆไม่ ซึ่งตัวเราของเมื่อวานกับวันนี้และกับของทุกๆวันจึงไม่ใช่คนๆเดียวกัน เพียงแต่มันมีเหตุและปัจจัยที่เหมือนกัน ดังนั้นมันจึงปรุงแต่งความรู้สึกว่ามีตัวเราขึ้นมาได้เหมือนเดิมทุกครั้ง จนเราเกิดความเข้าใจผิดว่ามีตัวเราอยู่จริงในแต่ละวัน (แต่ถ้าใครเชื่อว่าตัวเราของเมื่อวานกับตัวเราของวันนี้และของทุกๆวันคือคนเดียวกันก็จะกลายเป็นความเห็นผิดว่าตัวเรานี้เป็นอัตตา(ตนเองที่ไม่มีวันดับ)ไปทันที)