ในช่วงเวลาของการล่าอาณานิคม ( New Imperialism ) ทำไมจีนถึงอยู่รอดมาได้แต่อินเดียโดนกลืนทั้งประเทศ

อินเดียเองแต่แรกอังกฤษก็ไม่ได้สนใจจะยึดหรอกครับ   แรกๆบริษัทอีสต์อินเดียออกไปในแนวเช่า+ยึดพื้นที่นิดๆหน่อยๆเป็นสถานีการค้า    แล้วต่อมาเข้าช่วยแคว้นนู้นแคว้นนี้ได้พื้นที่มาเพิ่มออกเลยตามเลยไปเรื่อยๆมากกว่า     จนกระทั่งรัฐบาลอังกฤษเข้ามาแทนถึงได้เริ่มนโยบายยึดอินเดียทั้งหมดจริงจัง

อีกประการคืออินเดียเองถึงแม้จักรวรรดิโมกุลกว้างใหญ่ประชากรมหาศาล     แต่จักรวรรดินั้นรวมกันหลวมๆ      จักรพรรดิโมกุลแทบไม่มีอำนาจอะไรถ้ามหาราชาของแคว้นต่างๆไม่ร่วมมือด้วย      สำนึกความเป็นชาติของคนอินเดียจึงยังไม่มี     อินเดียในสมัยนั้นมีลักษณะของอาณาจักรเล็กอาณาจักรน้อยอยู่ไปทั่ว     คนอินเดียอยู่แคว้นไหนก็ยึดถือว่าเป็นคนของแคว้นนั้น    ไม่รู้สึกว่าคนแคว้นอื่นเป็นคนชาติเดียวกัน (แต่อาจรู้สึกว่าเป็นบ้านใกล้เรือนเคียง)      ดังนั้นเมื่ออังกฤษไล่ยึดครองแคว้นต่างๆไปเรื่อยๆ   คนอินเดียจึงไม่ได้สนใจอะไร    เพราะถือว่าเป็นเรื่องของแคว้นอื่นไม่ใช่เรื่องของตน    เมื่อต่างฝ่ายต่างสู้    รวมกันไม่ได้ในที่สุดอินเดียก็ถูกอังกฤษยึดครองไปทั้งหมด

ส่วนจีนนั้นต่างออกไป   จีนมีลักษณะของจักรวรรดิรวมอำนาจทั้งหมดไว้ได้นานแล้ว     ประชาชนเกือบทั้งแผ่นดินยึดถือว่าผู้นำสูงสุดของแผ่นดินคือฮ่องเต้    แม้ในเขตเมือง-แคว้นจะมีเจ้าเมืองต่างๆที่ปกครอง   แต่ก็ถือว่านายเหนือหัวสูงสุดคือฮ่องเต้อยู่ดี      ชาวจีนจึงค่อนข้างมีจิตสำนึกของรัฐชาติมานานพอดูแล้ว      ดังจะเห็นว่าเมื่อจีนมีศัตรูจากต่างชาติรุกราน      คนจีนก็จะรวมใจเป็นหนึ่งต่อต้านศัตรูของชาติไป       แต่ก็อาจจะมีชาวจีนที่อยู่ห่างออกไปอย่างแถบซินเกียงรึธิเบตที่สำนึกค่อนข้างเบาบาง

ซึ่งกับจีนที่มีสำนึกความเป็นชาติแบบนี้     การเข้ายึดครองนั้นยากกว่ากันมากๆ      การพิชิตกองทัพจีนด้วยกองทัพยุโรปนั้นอาจเป็นเรื่องง่ายดาย      แต่การปกครองภายหลังจะต้องมีปัญหาเกิดการต่อต้านแน่นอน    และจีนเองยังใหญ่โตกว่าอินเดียมากด้วย    (จีนสมัยก่อนพื้นที่ใหญ่โตกว่าปัจจุบันพอดูเลยนะ)         ด้วยกำลังของชาติใดชาติหนึ่งไม่สามารถจะปกครองจีนได้หมด     จะยึดจีนให้ได้ต้องใช้วิธีฉีกจีนออกเป็นส่วนๆแล้วแบ่งกันไปปกครอง    แต่กระนั้นการต่อต้านก็ยังคงมีอยู่ดี

ชาติยุโรปต่างๆจึงไม่คิดที่จะยึดจีน     แต่เปลี่ยนมาเป็นการแบ่งพื้นที่ส่วนต่างๆมาเป็นฐานเขตปกครองพิเศษ   และเข้าไปทำการค้าเอากำไรจากจีนมากๆ     แทนที่จะต้องลำบากไปยึดจีน   ไปนั่งปกครองไปพัฒนาไปรับมือกับการต่อต้าน     ทำไปทำมาดีไม่ดีขาดทุนหนักอีก    ก็เอาแค่คอยบีบจีน   ผูกขาดสินค้า    หาผลประโยชน์จากจีนดีกว่า    มีแต่ได้กับได้     

แต่กระนั้นสภาพของจีนว่าจริงๆก็แทบไม่ต่างจากตกเป็นอาณานิคม    สภาพร่อแร่ทรุดโทรมย่ำแย่สุดๆ     โดนบีบโดนปล้นสมบัติต่างๆจนไม่เหลือเกียรติภูมิ     แถมเสียดินแดนไปมหาศาล   หลายล้านตารางกิโลเมตร      จนดูไปดูมาจีนจะโดนหนักกว่าสยามเสียอีกในยุคล่าอาณานิคม  (ถึงแม้เทียบขนาดประเทศกับพื้นที่ที่เสียไป   สยามจะเสียไปมากกว่าจีน)