หลายคนคงงงเกี่ยวกับเรื่องนี้ เพราะไม่ใช่สิ่งที่ปกติทั่ว ๆ ไปที่เราจะรู้กัน แต่เพราะช่วงนี้มีละครแนวที่มีเจ้านายหรือมีคุณหญิงคุณชายให้ดู และรวมถึงในอนาคตอาจจะมีให้ดูอีก เลยขอตอบไว้เป็นแนวทางสำหรับอ้างอิงนะครับ ทั้งหมดที่บรรยายข้างล่างนั้นจะหมายถึง บิดา + มารดา นะครับว่าเมื่อฐานันดรศักดิ์ของบิดามารดาเป็นแบบไหนแล้วได้ลูกออกมาเป็นแบบไหน

- พระเจ้าแผ่นดิน + พระอัครมเหสี (มียศเสมอเจ้าฟ้าชั้นพิเศษ/เจ้าฟ้าชั้นเอก/เจ้าฟ้าชั้นโท) = เจ้าฟ้าชั้นเอก เรียกลำลองว่า "ทูลกระหม่อม"
- พระเจ้าแผ่นดิน + พระมเหสี (มียศเสมอพระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท) = เจ้าฟ้าชั้นโท เรียกลำลองว่า "สมเด็จ"
- พระเจ้าแผ่นดิน + หม่อมเจ้า = พระองค์เจ้าชั้นเอก เรียกลำลองว่า "เสด็จ" (มีคำนำหน้าพระนาม "พระเจ้าลูกเธอ" หรือ "พระเจ้าลูกยาเธอ" หรือ "พระเจ้าบรมวงศ์เธอ" หรือ "พระเจ้าพี่ยา/น้องยาเธอ" หรือ "พระเจ้าพี่นาง/น้องนางเธอ")
- พระเจ้าแผ่นดิน + สามัญชน (จะถูกเรียกว่า "เจ้าจอม") = พระองค์เจ้าชั้นเอก เรียกลำลองว่า "เสด็จ" (มีคำนำหน้าพระนาม "พระเจ้าลูกเธอ" หรือ "พระเจ้าลูกยาเธอ" หรือ "พระเจ้าบรมวงศ์เธอ" หรือ "พระเจ้าพี่ยา/น้องยาเธอ" หรือ "พระเจ้าพี่นาง/น้องนางเธอ")

กรณีวังหน้า/วังหลัง หรือ อุปราช มีฐานะเกือบเสมอพระเจ้าแผ่นดิน กรณีนี้ผมไม่ค่อยแม่นนักนะครับ ถ้าผิดก็ขอคำแนะนำชี้แจงด้วยครับ
- วังหน้า/วังหลัง + พระอัครมเหสี (มียศเสมอเจ้าฟ้าชั้นพิเศษ/เจ้าฟ้าชั้นเอก/เจ้าฟ้าชั้นโท) = เจ้าฟ้าชั้นเอก เรียกลำลองว่า "ทูลกระหม่อม"
- วังหน้า/วังหลัง + พระมเหสี (มียศเสมอพระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท) = เจ้าฟ้าชั้นโท เรียกลำลองว่า "สมเด็จ"
- วังหน้า/วังหลัง + สามัญชน (จะถูกเรียกว่า "เจ้าจอม") = พระองค์เจ้าชั้นเอก เรียกลำลองว่า "เสด็จ" (มีคำนำหน้าพระนาม "พระเจ้าบรมวงศ์เธอ" หรือ "พระเจ้าพี่ยา/น้องยาเธอ" หรือ "พระเจ้าพี่นาง/น้องนางเธอ")

- เจ้าฟ้าชั้นเอกหรือโท + เจ้าฟ้าชั้นเอกหรือโท = เจ้าฟ้าชั้นตรี (เป็นเจ้าฟ้าที่ไม่มีคำนำหน้าพระนามว่า "สมเด็จ" เช่น พระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ามงกุฏ)
- เจ้าฟ้าชั้นเอกหรือโท + พระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท = พระองค์เจ้าชั้นโท (คำนำหน้าพระนาม "พระเจ้าวรวงศ์เธอ" หรือ "พระเจ้าหลานเธอ")
- เจ้าฟ้าชั้นเอกหรือโท + หม่อมเจ้า = หม่อมเจ้า
- เจ้าฟ้าชั้นเอกหรือโท + สามัญชน (จะได้คำนำหน้านามเป็น "หม่อม") = หม่อมเจ้า

- พระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท + เจ้าฟ้าชั้นเอกหรือโท = พระองค์เจ้าชั้นตรี (มีคำนำหน้าพระนาม "พระวรวงศ์เธอ")
- พระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท + พระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท = พระองค์เจ้าชั้นตรี (มีคำนำหน้าพระนาม "พระวรวงศ์เธอ")
- พระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท + หม่อมเจ้า = หม่อมเจ้า
- พระองค์เจ้าชั้นเอกหรือโท + สามัญชน (จะได้คำนำหน้านามเป็น "หม่อม") = หม่อมเจ้า

- หม่อมเจ้า + เจ้าฟ้าชั้นเอก/โท/ตรี = หม่อมเจ้า (ยังไม่เคยมีเคสนี้)
- หม่อมเจ้า + พระองค์เจ้าชั้นเอก/โท/ตรี (แรกประสูติ) = หม่อมเจ้า (ยังไม่เคยมีเคสนี้)
- หม่อมเจ้า + พระองค์เจ้าชั้นโทหรือตรีที่ได้รับแต่งตั้งเลื่อนชั้นมาจากหม่อมเจ้า = หม่อมราชวงศ์
- หม่อมเจ้า + หม่อมเจ้า = หม่อมราชวงศ์
- หม่อมเจ้า + สามัญชน = หม่อมราชวงศ์

เมื่อสิ้นสุดชั้นหม่อมเจ้า จะเป็นการสิ้นสุดความเป็นเจ้า วังใด ๆ ไม่มีเจ้านายชั้นหม่อมเจ้าขึ้นไปอยู่อาศัยแล้ว จะไม่เรียกว่าวังอีกต่อไป แต่จะเรียกเป็น "บ้าน..." แทน แต่อย่างไรก็ดี ในละครมักจะใช้ไม่ค่อยถูกต้อง อย่างเช่นในละคร "สุภาพบุรุษจุฑาเทพ" ก็จะเรียกวังเหมือนเดิม ทั้ง ๆ ที่ไม่มีเจ้าอาศัยอยู่แล้ว สำหรับสามัญชนจะแบ่งเป็น สามัญชนที่เป็นราชนิกุล เช่น หม่อมราชวงศ์ หม่อมหลวง และผู้มีนามราชสกุล ที่เติมสร้อย ณ อยุธยา และสามัญชนทั่วไป

- หม่อมราชวงศ์ + เจ้านาย (เจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หรือ หม่อมเจ้า ซึ่งต้องลาออกจากฐานันดรศักดิ์ก่อนแต่งงาน) = หม่อมหลวง
- หม่อมราชวงศ์ + หม่อมราชวงศ์ = หม่อมหลวง
- หม่อมราชวงศ์ + หม่อมหลวง = หม่อมหลวง
- หม่อมราชวงศ์ + บุคคลที่ไม่มีเชื้อราชตระกูล = หม่อมหลวง

- หม่อมหลวง + เจ้านาย (เจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หรือ หม่อมเจ้า ซึ่งต้องลาออกจากฐานันดรศักดิ์ก่อนแต่งงาน) = นาย/นางสาว ณ อยุธยา
- หม่อมหลวง + หม่อมราชวงศ์ = นาย/นางสาว ณ อยุธยา
- หม่อมหลวง + หม่อมหลวง = นาย/นางสาว ณ อยุธยา
- หม่อมหลวง + บุคคลที่ไม่มีเชื้อราชตระกูล = นาย/นางสาว ณ อยุธยา

สำหรับสตรีสามัญชนที่ได้แต่งงานกับเจ้านายชั้นเจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หรือหม่อมเจ้า จะกลายเป็น "หม่อม" ซึ่งมียศอยู่สูงกว่าหม่อมราชวงศ์ แต่ต่ำกว่าหม่อมเจ้า เมื่อใช้นามสกุลเจ้าจะมีการเติมสร้อย ณ อยุธยา ลงไปด้วยเสมอ ยกเว้นว่าสตรีนั้นเป็นราชนิกุล (หม่อมราชวงศ์ และหม่อมหลวง) ก็ไม่ต้องเติมสร้อยสกุล